Metaphorice loquitur de sommo geraldinae sub forma pastorali
ecloga
metaphorice loquitur de domo Geraldinae
sub forma pastorali
Flaua Ceres siccis cum forte arderet in aruis,
Sirius ardentem cum finderet aestifer orbem,
Pastores tum inter florebat ditior Vmbros
Et pecoris foetu atque agrorum limite largo
5 (Quantum miluus edax rapidis non circuit alis)
Tityrus; et spectans fessos sudoribus ,
"Messores (dixit) ramos captemus opacae
Arboris, inuentae uictricis Palladis arte."
<>
10 Agrestum huic fuerat uetus experientia rerum,
Vsus et antiquus pecoris. nam Gallica pauit
Armenta, atque truces nimia feritate iuuencos
Ad Rhodani liquidas egit post pabula lymphas;
Aemiliae uiridi saturauit gramine tauros,
15 Picentumque greges olim et nutriuit Etruscos.
Naides Adriaci testes mihi litoris omnes,
Tyrrhenique freti; testis mihi Tibridis unda.
Ipse etiam occiduae telluris litus oberrans,
Herculis extremas peruenit adusque columnas.
20 Videre Hesperii Nereides aequoris et qui
Nereus in mediae terrae perfunditur orbem
Qua sol in rutilas pronus demergitur undas.
Hoc duce Campano tractu Sinuessa salubri
Fixa salutaris prati depascitur herbam.
25 Forte sub apricis regionis collibus Vmbrae
Vrbs Amerina patet cliuoso condita monte:
Huius laeta uirent contermina moenibus urbis
Quae Boream excipiunt lato pomaria flexu;
Inque sinum patulis arbor uiget ardua ramis,
30 Vix glaucis foetus sustentans frondibus atros.
Captatum ueniunt omnes huc arboris umbram
Gentis oliuiferae quini pulchro ordine fratres,
Quorum qui primus sic Tityrus incipit ipse:
"Cernitis hanc dulci quae nos amplectitur umbra
35 Et nigris bacis quae bracchia pandit oliuam;
Alta magis priscis fuit et fecundior annis,
Quae tibi non liquido Sicyoni cedat oliuo,
Picenis oleis maior, placidique Venafri
Vbere; felicior illa trapetis,
40 Et Tiburtinis fuit illa feracior aruis.
Huius ab annoso excisas iam stipite
Insula dumosis excepit Hibernia campis,
Germinaque Insubrium subolescunt Palladis aruis,
Et saturis retinet fecunda Bononia sulcis;
45 Lydia rura genus seruant uiuacis oliuae.
Quae demum longo consumpta exaruit aeuo,
Restitit at steriles siccato robore truncus,
Cuius codicibus sectis (quis crederet umquam?)
Exiit e sicco fecundum cortice germen.
50 Quod modo stelligerum contingere uertice Olympum
Creditur, extendens ramos et bracchia late;
Circumdatque solum molli quod protegit umbra
Illustrans nitidis diuorum altaria flammis
Et genus Ausonidum fructu fecundat oliui,
55 Balsama cui cedant albo sudantia ligno.
Quare agite, agricolae, truncos differte per agros:
Nam truncis melius radix oleagina crescit
Solis utramque oleis terram replete colendo,
Quas super instillet caelestis semina roris
60 Atque salutifero perfundat Iuppiter imbre."
His contra Daphnis Catacensis pastor ouilis
Lanigeri pecoris custos, quod tergore gestat
Sidonio Calabrum tingendum murice uellus:
"Audieram (memini) dum per decliuia fundi
65 Errabam nostri: Nymphae cantare solebant,
Admixtae Satyris, uictricia dona Mineruae.
Cum patruus curuo percusserat arua tridente
Belligerumque eduxit equum (Mauortia signa) ,
At dea Cecropiam conquassans cuspide terram
70 Expulit hinc glaucos ramos uiridantis oliuae,
Munera frugiferae semper praenuntia pacis;
Tumque dedit uictrix optatum nomen Athenis,
Hac nos nunc Calabros implentes arbore saltus,
Tityre, iam iam oleo Remum ditescere pingui."
75 "Ast ego (Mopsus ait) seu praedia dulcis oberro
Parthenopes, Capuaeue solum, seu Bruttia lustro,
Aut Bareti aestiferaeue colo ipse noualia Leucae,
Haec mihi prae cunctis arbor gratissima surgit.
Hanc iuxta sordet nobis et uitis Iacchi
80 Et Veneris myrtus, Alcidae populus apta,
Chaoniae Iouis glandes, et laurea Phoebi.
Quin memorant olea Paphiam uenisse columbam
Arcibus e superis munitam, et tecta subisse
Lignea, Daedalia senior quae condidit arte,
85 Aequoris antiquis cum finibus unda recepta est,
Diffusum quondam cum pontum litus obiuit,
Vortice caeruleo qui terras texerat ante,
Inuadens Alpesque altas arcesque supinas."
Tum sic excepit Corydon, "Haec unica curae
90 Arbor erit nostrae, quoquo fortuna uocabit.
Gratior haec nobis est quam Cybeleia pinus,
Turea quam molles quae ditat uirga Sabaeos,
Quam nemus Aethiopum quod molli uellere canet,
Quam per odoratos nascentia cinnama lucos:
95 Commoda nam ueniunt oleae de palmite plura,
Maior et hinc usus manat uictusque facultas,
Haec igitur nostris semper reuirescet agellis,
Seu mihi Piceni cultus praebetur ouilis,
Seu me pastorem saltus spectabit Etruscus,
100 Grandia seu Romanae armenta tuebimur urbis.
Nunc apud Insubres cum messis quarta recurrens
Pascere me uidit distentas lacte iuuencas,
Omnibus inseui fundis sacra dona Mineruae."
Vltimus haec Thyrsis facili dehinc uoce locutus:
105 "Haec etiam prisco fuerat iam grata Catoni;
Hac etiam Eleus sumpsit de fronde coronam,
Cum uictor quondam contempsit Olympia circum.
Defluat Assyrio quamuis e germine nardus,
Caucasea piper et rugosum in rupe uirescat,
110 Mollis Arabs uarios e siluia carpat odores,
India sit costo et pretioso diues amomo,
Crescat Idumaeo quamuis in uertice palma,
Spiret odorati Libani per iugera cedrus,
Idaeisque iugis uireat licet alta cupressus,
115 Robora Palladii tamen haec gratissima ligni
Semper erunt. nostris hic palmes uiuet in hortis,
Hacque legent pingues fecunda ex arbore bacas
Qui uenient nostra seri de stirpe nepotes."
Omnibus applausit ridenti Tityrus ore,
120 Atque haerens trunco teretis sic addit oliuae:
"Hanc Iouis aura fouens et Phoebi sidus amoenum
Et Venus et placido foueat Cyllenius astro;
Et gelidus rigida lateat Saturnus in ,
Nec nis clementi despectat Delia uultu."
"Messores (dixit) ramos captemus opacae
Arboris, inuentae uictricis Palladis arte."
<>
10 Agrestum huic fuerat uetus experientia rerum,
Vsus et antiquus pecoris. nam Gallica pauit
Armenta, atque truces nimia feritate iuuencos
Ad Rhodani liquidas egit post pabula lymphas;
Aemiliae uiridi saturauit gramine tauros,
15 Picentumque greges olim et nutriuit Etruscos.
Naides Adriaci testes mihi litoris omnes,
Tyrrhenique freti; testis mihi Tibridis unda.
Ipse etiam occiduae telluris litus oberrans,
Herculis extremas peruenit adusque columnas.
20 Videre Hesperii Nereides aequoris et qui
Nereus in mediae terrae perfunditur orbem
Qua sol in rutilas pronus demergitur undas.
Hoc duce Campano tractu Sinuessa salubri
Fixa salutaris prati depascitur herbam.
25 Forte sub apricis regionis collibus Vmbrae
Vrbs Amerina patet cliuoso condita monte:
Huius laeta uirent contermina moenibus urbis
Quae Boream excipiunt lato pomaria flexu;
Inque sinum patulis arbor uiget ardua ramis,
30 Vix glaucis foetus sustentans frondibus atros.
Captatum ueniunt omnes huc arboris umbram
Gentis oliuiferae quini pulchro ordine fratres,
Quorum qui primus sic Tityrus incipit ipse:
"Cernitis hanc dulci quae nos amplectitur umbra
35 Et nigris bacis quae bracchia pandit oliuam;
Alta magis priscis fuit et fecundior annis,
Quae tibi non liquido Sicyoni
Picenis oleis maior, placidique Venafri
Vbere;
40 Et Tiburtinis fuit illa feracior aruis.
Huius ab annoso excisas iam stipite
Insula dumosis excepit Hibernia campis,
Germinaque Insubrium subolescunt Palladis aruis,
Et saturis retinet fecunda Bononia sulcis;
45 Lydia rura genus seruant uiuacis oliuae.
Quae demum longo consumpta exaruit aeuo,
Restitit at steriles siccato robore truncus,
Cuius codicibus sectis (quis crederet umquam?)
Exiit e sicco fecundum cortice germen.
50 Quod modo stelligerum contingere uertice Olympum
Creditur, extendens ramos et bracchia late;
Circumdatque solum molli quod protegit umbra
Illustrans nitidis diuorum altaria flammis
Et genus Ausonidum fructu fecundat oliui,
55 Balsama cui cedant albo sudantia ligno.
Quare agite, agricolae, truncos differte per agros:
Nam truncis melius radix oleagina crescit
Solis utramque oleis terram replete colendo,
Quas super instillet caelestis semina roris
60 Atque salutifero perfundat Iuppiter imbre."
His contra Daphnis Catacensis pastor ouilis
Lanigeri pecoris custos, quod tergore gestat
Sidonio Calabrum tingendum murice uellus:
"Audieram (memini) dum per decliuia fundi
65 Errabam nostri: Nymphae cantare solebant,
Admixtae Satyris, uictricia dona Mineruae.
Cum patruus curuo percusserat arua tridente
Belligerumque eduxit equum (Mauortia signa) ,
At dea Cecropiam conquassans cuspide terram
70 Expulit hinc glaucos ramos uiridantis oliuae,
Munera frugiferae semper praenuntia pacis;
Tumque dedit uictrix optatum nomen Athenis,
Hac nos nunc Calabros implentes arbore saltus,
Tityre, iam iam oleo Remum ditescere pingui."
75 "Ast ego (Mopsus ait) seu praedia dulcis oberro
Parthenopes, Capuaeue solum, seu Bruttia lustro,
Aut Bareti aestiferaeue colo ipse noualia Leucae,
Haec mihi prae cunctis arbor gratissima surgit.
Hanc iuxta sordet nobis et uitis Iacchi
80 Et Veneris myrtus, Alcidae populus apta,
Chaoniae Iouis glandes, et laurea Phoebi.
Quin memorant olea Paphiam uenisse columbam
Arcibus e superis munitam, et tecta subisse
Lignea, Daedalia senior quae condidit arte,
85 Aequoris antiquis cum finibus unda recepta est,
Diffusum quondam cum pontum litus obiuit,
Vortice caeruleo qui terras texerat ante,
Inuadens Alpesque altas arcesque supinas."
Tum sic excepit Corydon, "Haec unica curae
90 Arbor erit nostrae, quoquo fortuna uocabit.
Gratior haec nobis est quam Cybeleia pinus,
Turea quam molles quae ditat uirga Sabaeos,
Quam nemus Aethiopum quod molli uellere canet,
Quam per odoratos nascentia cinnama lucos:
95 Commoda nam ueniunt oleae de palmite plura,
Maior et hinc usus manat uictusque facultas,
Haec igitur nostris semper reuirescet agellis,
Seu mihi Piceni cultus praebetur ouilis,
Seu me pastorem saltus spectabit Etruscus,
100 Grandia seu Romanae armenta tuebimur urbis.
Nunc apud Insubres cum messis quarta recurrens
Pascere me uidit distentas lacte iuuencas,
Omnibus inseui fundis sacra dona Mineruae."
Vltimus haec Thyrsis facili dehinc uoce locutus:
105 "Haec etiam prisco fuerat iam grata Catoni;
Hac etiam Eleus sumpsit de fronde coronam,
Cum uictor quondam contempsit Olympia circum.
Defluat Assyrio quamuis e germine nardus,
Caucasea piper et rugosum in rupe uirescat,
110 Mollis Arabs uarios e siluia carpat odores,
India sit costo et pretioso diues amomo,
Crescat Idumaeo quamuis in uertice palma,
Spiret odorati Libani per iugera cedrus,
Idaeisque iugis uireat licet alta cupressus,
115 Robora Palladii tamen haec gratissima ligni
Semper erunt. nostris hic palmes uiuet in hortis,
Hacque legent pingues fecunda ex arbore bacas
Qui uenient nostra seri de stirpe nepotes."
Omnibus applausit ridenti Tityrus ore,
120 Atque haerens trunco teretis sic addit oliuae:
"Hanc Iouis aura fouens et Phoebi sidus amoenum
Et Venus et placido foueat Cyllenius astro;
Et gelidus rigida lateat Saturnus in
Nec nis clementi despectat Delia uultu."